Pampagrassen

Pampagrassen komen oorspronkelijk uit Zuid-Amerika en zijn als decoratieve tuinplant geïntroduceerd. De soorten stellen geen hoge eisen aan de groeiomstandigheden en gedijen het beste in verstoorde omgevingen. Verwilderde pampagrassen vormen dichte bestanden waardoor inheemse soorten verdrongen worden. In tegenstelling tot enkele Zuid-Europese landen gedragen deze soorten zich in Nederland nog niet invasief, maar de kans op permanente vestiging neemt wel toe.

Hoe herken ik Pampagrassen? 

Hoog Pampagras (Cortaderia jubata) en Pampagras (Cortaderia selloana) zijn nauw verwant en lijken sterk op elkaar. Het zijn meerjarige grassoorten die tot vier meter hoog kunnen worden met lange, pluizige bloeiwijzen. Meestal duurt het twee tot drie jaar voor de eerste bloeiwijzen verschijnen. De bladeren van Hoog pampagras hebben een gekartelde rand en zijn zowel aan de boven als onderzijde groen en vaak geknikt waardoor het lijkt alsof de bloeiwijzen hoog boven de bladmassa uitsteken. Aan het begin van de bloeiperiode zijn de bloeiwijzen roze tot paars, maar verkleuren later in het seizoen tot vaal bruin. Hoog Pampagras heeft alleen vrouwelijke bloemen. De zaden ontstaan door ongeslachtelijke voortplanting waardoor de nakomelingen genetisch identiek zijn aan de moederplant (kloon). De plant kan grote hoeveelheden kiemkrachtige zaden produceren die door de wind worden verspreid. Zaden kunnen ook worden verspreid via stromend water en dieren.  

Bij Pampagras (C. selloana) steken de pluimen minder ver boven de bladmassa en zijn niet rood tot paars zoals bij Hoog pampagras, maar wit of geel. Er zijn tegenwoordig ook nieuwe variëteiten met paarse bloeiwijzen. Pampagras is tweehuizig, waardoor zaadvorming alleen kan optreden als planten van beide geslachten elkaar kunnen bestuiven. Pampagrassen zijn vorstgevoelig waardoor schade aan de bladeren kan ontstaan, maar dit leidt zelden tot het volledig afsterven van de plant. 

Hoog pampagras lijkt op andere soorten, kijk hier voor de look-a-likes.

Klik op de foto's om deze te vergroten.

Grote foto: Wikkimedia Commons, Forest an Kim Starr

Herkomst – Waar komen Pampagrassen vandaan? 

Pampagrassen komen oorspronkelijk uit Zuid-Amerika. Hoog pampagras groeit in het oorspronkelijke verspreidingsgebied op grote hoogte (~ 2000 tot 3900 m) in de Andes en vormt daar dichte opstanden langs de randen van de bergbossen. Pampagras is afkomstig uit de meer gematigde klimaatzones van Zuid-Amerika en groeit tot op ca. 1.900 meter hoogte. De beide soorten stellen geen hoge eisen en gedijen het beste in verstoorde omgevingen. 

Verspreiding – Waar komen Pampagrassen voor? 

In Europa is Hoog Pampagras in het verleden als sierplant geïntroduceerd, maar het klimaat bleek toch minder geschikt dan gedacht. Voor zover bekend is Hoog pampagras alleen in het Verenigd Koninkrijk als sierplant geteeld. In Nederland komt Hoog pampagras nog niet voor in de natuur. 

Pampagras is ook als decoratieve tuinplant in Nederland geïntroduceerd en wordt via tuincentra verhandeld. In tegenstelling tot Hoog pampagras wordt Pampagras vanaf 2008 verwildert in de Nederlandse natuur aangetroffen. Verwilderde planten worden voornamelijk aangetroffen in bermen, op braakliggende terreinen, in stedelijke gebieden en in duingebieden, maar er zijn ook planten gevonden langs vochtige slootkanten en in de Maasuiterwaarden. Verspreiding door zaden is de meest waarschijnlijke oorzaak. In enkele Zuid-Europese landen gedraagt de soort zich invasief. Zover is het in Nederland nog niet maar de kans daarop neemt wel toe (zie ook Risico’s – wat zijn de problemen?).

 

Risico’s - Wat zijn de problemen? 

Verwilderde pampagrassen vormen dichte bestanden waardoor inheemse soorten verdrongen worden, met name in duinen, maar ook in graslanden, heidevelden, bossen en wetlands. De graspollen met grote hoeveelheden dood bladmateriaal verhogen de kans op natuurbranden. De scherpe bladranden kunnen verwondingen veroorzaken bij wandelaars en de stuifmeelpollen kunnen astmaklachten bij mensen verergeren. 

De toegenomen verwildering van pampagras wordt in verband gebracht met het op de markt komen van mannelijke planten. Aanvankelijk werden alleen vrouwelijke cultivars aangeplant omdat deze een vollere bloeiwijze hebben dan mannelijke planten. De vrouwelijke cultivars werden vegetatief vermeerderd en door de afwezigheid van mannelijke planten vormden deze geen zaden. Tegenwoordig worden planten ook opgekweekt uit geïmporteerd zaad. Het is bij jonge planten voor de eerste bloei niet mogelijk om onderscheid te maken tussen mannelijke en vrouwelijke exemplaren. Als gevolg worden zowel mannelijke als vrouwelijke planten in siertuinen aangeplant. Door de aanwezigheid van mannelijke planten kunnen de vrouwelijke planten worden bestoven en worden grote aantallen zaden gevormd. De zaden kunnen door de wind over grote afstanden worden verspreid waardoor de kans op verwildering toeneemt. 

Preventie - Hoe voorkom je verdere verspreiding?

Preventie is de meest kosteneffectieve aanpak van invasieve exoten. Dat wil zeggen dat zoveel mogelijk moet worden voorkomen dat er nieuwe haarden ontstaan. Pampagras komt vooral voor in particuliere tuinen, particulieren worden opgeroepen om geen overtollige planten of resten van planten weg te gooien in de natuur maar deze af te voeren met het groenafval. 

Voor Hoog pampagras zijn de regels strikter omdat deze soort op de Unie-lijst van zorgwekkende invasieve uitheemse soorten staat (zie Wet & Regelgeving). Wanneer Hoog pampagras in een tuin staat, mag deze blijven staan, maar de plant mag zich niet vermeerderen.  

Om de verdere verspreiding van pampagrassen in Nederland te volgen is het belangrijk om waarnemingen van spontane vestigingen van deze grassen door te geven via de NOVA-app of Waarneming.nl.   

Beheersing en bestrijding – Welke methoden zijn er?

Het handmatig of machinaal verwijderen van verwilderde planten is de meest effectieve maatregel om verdere verspreiding te voorkomen.

Wet & Regelgeving - Welke regels en protocollen zijn van toepassing?

Hoog pampagras staat op de Unie-lijst van zorgwekkende invasieve uitheemse soorten. Dat betekent dat er een Europees verbod van kracht is op bezit, handel, kweek, transport en import van de soort. Daarnaast geldt voor lidstaten de plicht om in de natuur aanwezige populaties op te sporen en te verwijderen. En als dat niet lukt om de populatie zodanig te beheren dat verspreiding en schade zoveel mogelijk wordt voorkomen. 

Pampagras staat op de concept-uitbreidingslijst 2021 en gaat mogelijk ook onder de EU regelgeving voor Invasieve Exoten vallen. De beslissing over de plaatsing op de Unie-lijst wordt eind 2021 door de EU genomen.  

Waar vind ik meer informatie?