Afghaanse duizendknoop, Langbroek Utrecht (Foto Maarten Hienekamp)

Hakea

Hakea komt oorspronkelijk uit Zuidoost-Australië en is in Europa geïntroduceerd als sier- en haagplant. In Portugal, Spanje en delen van Frankrijk waar Hakea zich heeft gevestigd gedraagt de plant zich invasief. De plant vormt dichte bestanden waardoor inheemse plantensoorten worden verdrongen. Hakea heeft zich nog niet in Nederland gevestigd maar door klimaatverandering is dat in de toekomst niet uitgesloten.

Hoe herken ik Hakea?

Hakea (hakea sericea) is een rechtopstaande, houtachtige struik of kleine boom die 3-5 meter hoog kan worden. De stengels zijn iets hoekig, licht behaard en hebben een bruinachtige schors. Jonge bladeren zijn licht behaard, maar dat verdwijnt als de bladeren ouder worden. Oudere bladeren zijn donkergroen, naaldvormig met een scherpe punt en een langsgroef aan de onderzijde. De bloemen zijn crèmekleurig. In elke bladoksel worden een of twee houtachtige vruchten gevormd van ongeveer 2,5 centimeter in doorsnee. Rijpe vruchten van hakea hebben twee openspringende kleppen, elke klep bevat één zwartbruin gevleugeld zaadje. In hun eerste jaar zijn de rijpe vruchten paarsbruin, maar worden bleekgrijs naarmate de vruchten ouder worden. De vruchten zijn hittebestendig en openen zich pas na afsterven van een tak of de gehele boom, bijvoorbeeld na een bosbrand. De plant kan zich dan als pionier vestigen op de door as verrijkte bodem. Zaailingen van hakea hebben een penwortel, maar bij het ouder worden maakt de plant dikke zijwortels tot 4 meter onder de grond.

Klik op de afbeeldingen om ze te vergroten.

Grote foto: Krzysztof Ziarnek, Wikimedia Commons, 2020

Herkomst – Waar komt Hakea vandaan?

Hakea komt oorspronkelijk uit Queensland en New South Wales in Zuidoost-Australië en groeit daar in heidevelden en in de ondergroei van droge bossen langs de kust.

Verspreiding – Waar komt Hakea voor?

Hakea sericea is in 1833 vanuit Australië in Zuid-Afrika geïntroduceerd om stuifzandduinen op de Kaapse vlakten te stabiliseren en als haagplant om vee weg te houden uit gebieden met jonge dennenaanplant. Het hout werd gebruikt voor brandhout. De soort heeft zich over een groot gebied verspreid vooral als gevolg van ongecontroleerde veldbranden die in het betreffende gebied regelmatig voorkomen. Na een brand springen de zaaddozen open en de gevleugelde zaden kunnen door de wind tot kilometers ver worden verspreid.

Rond 1930 is de soort in Portugal aangeplant als haagplant en is van daaruit verwilderd en groeit vooral in verstoorde gebieden zoals in bermen van wegen en spoorwegen. Naast Portugal is de soort ook invasief in delen van Spanje en Frankrijk. In Nederland komt de soort nog niet voor, maar door klimaatverandering kan het gebied van vestiging opschuiven naar het noorden. Het klimaat in de zuidelijke lidstaten wordt dan minder geschikt voor de plant vanwege de te hoge temperatuur in de zomer.

Risico’s - Wat zijn de problemen?

Hakea vormt dichte bestanden waardoor inheemse plantensoorten worden verdrongen, waaronder zeldzame en bedreigde soorten. De verdringing van inheemse soorten heeft ook negatieve effecten op de dieren die verbonden zijn met deze soorten. De dichte, ondoordringbare bestanden belemmeren de toegang tot recreatiegebieden.

Preventie - Hoe voorkom je verdere verspreiding?

Preventie is de meest kosteneffectieve aanpak van invasieve exoten. Dat wil zeggen dat zoveel mogelijk moet worden voorkomen dat er nieuwe verwilderde exemplaren bij komen. Om nieuwe (onbedoelde) introducties te voorkomen worden particulieren opgeroepen om geen planten of zaden uit het buitenland mee naar huis te nemen.

Hoewel hakea in Nederland nog niet voorkomt, is het belangrijk om waakzaam te zijn en te voorkomen dat de soort zich hier vestigt en verder verspreid. In dat kader is het belangrijk waarnemingen door te geven. Hakea gezien? Geef je waarneming dan door via de NOVA-app of Waarneming.nl.

Beheersing en bestrijding – Welke methoden zijn er?

Zaailingen en jonge planten kunnen handmatig worden uitgetrokken.

Planten die te groot zijn om met de hand te worden uitgetrokken, moeten worden afgezaagd. Het komt niet vaak voor, maar stammen die te hoog worden afgezaagd kunnen opnieuw uitlopen. Daarom is het belangrijk de stammen zo dicht mogelijk bij de grond af te zagen.

Planten die vruchten dragen, meestal 1-3 jaar na ontkieming, moeten snel worden verwijderd. De zaden kunnen namelijk enkele dagen na een droge periode of als de boom of een tak afsterft vrijkomen. De gevleugelde zaden kunnen door de wind tot kilometers ver worden verspreid.

Wet & Regelgeving - Welke regels en protocollen zijn van toepassing?

Hakea (Hakea sericea) staat op de Unie-lijst van zorgwekkende invasieve uitheemse soorten. Dat betekent dat er een Europees verbod van kracht is op bezit, handel, kweek, transport en import van de soort. Daarnaast geldt voor lidstaten de plicht om in de natuur aanwezige populaties op te sporen en te verwijderen. En als dat niet lukt, om de populatie zodanig te beheren dat verspreiding en schade zoveel mogelijk wordt voorkomen.

Waar vind ik meer informatie?