De EU heeft een lijst (Unielijst) samengesteld van invasieve soorten die ergens in Europa voorkomen en schade veroorzaken of dit in de toekomst waarschijnlijk gaan doen. Het bezitten, verhandelen, kweken, transporteren en importeren van deze soorten is in de hele EU verboden. Het is de taak van de lidstaten om deze soorten, waar mogelijk, uit te roeien in het wild. Als uitroeien niet lukt, moeten de lidstaten de soort beheren en de nadelige effecten zoveel mogelijk beperken.

De EU beoordeelt de risico’s en voegt soorten aan de lijst toe. Ook kan de EU weer planten en dieren van de lijst afhalen als regulering geen voordelen meer biedt. De lijst zal de komende jaren waarschijnlijk groeien. Overigens komen sommige soorten op de Unielijst momenteel nog niet in Nederland voor.

Plantensoorten die op de Unielijst staan mogen in de tuin blijven staan. Maar mensen mogen ze niet verhandelen, vermeerderen of verspreiden in de natuur. Meer informatie over de toegestane mogelijkheden en voorwaarden kunt u vinden op de website van RVO RVO, Invasieve Exoten.

Terrestrische plantensoorten

Water- en oeverplanten

Zoogdieren

Vogels

Reptielen en amfibieën

Invertebraten

Zoetwater invertebraten

Vissen

* De dier- en plantensoorten die staan op de Unie-lijst van 13 juli 2016 maken onderdeel uit van de Regeling natuurbescherming (bijlage 10 behorende bij artikel 3.30a van de regeling). Voor deze soorten moeten de provincies beheersmaatregelen, uitroeiingsmaatregelen en herstelmaatregelen treffen. Over de soorten die later aan de Unie-lijst zijn toegevoegd wordt nog overlegd tussen overheid en provincies. 

Op basis van de EU verordening hebben de Europese lidstaten de plicht om uitroeiings­maatregelen, beheersmaatregelen en herstelmaatregelen te treffen.

Bij de decentralisatie van het natuurbeleid is afgesproken dat provincies verantwoordelijk zijn voor natuur, waaronder het aanpakken van invasieve exoten. Gedeputeer­de Staten van de provincies werken momenteel aan de opzet en uitvoering van beleid voor de bij ministeriële regeling aangewezen soorten. Voor de uitvoering is er ook een belangrijke rol weggelegd voor terreinbeheerders zoals gemeenten, waterschappen, private organisaties en particulieren. Veel van deze partijen zijn al bezig met het nemen van maatregelen. De provincies hebben daarin, als verantwoordelijk bestuursorgaan, een coördinerende taak.

Verschillende gemeenten hebben in de Algemene Plaatselijke Verordening (APV) iets opgenomen over invasieve exoten. Over het algemeen gaat het dan over de bevoegdheid van het College van B&W om terreinbeheerders te kunnen verplichten bepaalde soorten te bestrijden of verwijderen. 

Uitroeiingsmaatregelen 

Welke maatregelen de Gedeputeerde Staten treffen hangt af van de mate van verspreiding van een soort. Het inzetten van uitroei­ings­maat­regelen kan als soorten vroegtijdig in Nederland worden gesignaleerd en nog maar matig zijn verspreid. Uitroeiingsmaat­rege­len richten zich op de volledige en permanente verwijdering van een populatie van de invasieve exoot. (Artikel 17, EU-exotenverordening).

Beheersmaatregelen 

Voor invasieve exoten van de Unielijst die al wijdverspreid in Nederland voorkomen worden beheersmaatregelen vastgesteld. De beheersmaatregelen zijn gericht op het uitroeien, beheersen of indammen van een populatie van de invasieve exoot (Artikel 19, EU-exotenver­orde­ning).

Herstelmaatregelen 

Naast elimineren of beheersen moeten de Gedeputeerde Staten ook herstelmaatregelen nemen. Herstelmaatregelen richten zich op het versterken van de veerkracht van ecosystemen tegen invasieve exoten en het herstel van veroorzaakte schade. De maatregelen zorgen er ook voor dat inheemse soorten en hun leefgebieden in stand blijven, in overeenstemming met de Habitat- en de Vogelrichtlijn. (Artikel 20, EU-exotenverordening).

In de Regeling natuurbescherming is een lijst opgenomen met dier- en plantensoorten waarvoor de provincies beheersmaatregelen, uitroeiingsmaatregelen en herstelmaatregelen moeten treffen (Bijlage 10 in de regeling, met * gemarkeerde soorten in de Tabel onder het kopje Unie-lijst). Op deze lijst staan uitsluitend de dier- en plantensoorten die op de Unielijst van 13 juli 2016 staan. De provincies en het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit overleggen over de soorten die later aan de Unielijst zijn toegevoegd. Provincies hebben soms aanvullend beleid voor invasieve exoten die (nog) niet op de Unielijst staan.

De minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit blijft verantwoordelijk voor de bestrijding van invasieve exoten van de Unie-lijst die niet op de lijst in bijlage 10 staan. Bestrijding van de Unielijst-soorten die vallen onder de Visserijwet 1963 (krabben en kreeften) of waarvan de bestrijding valt onder de Waterwet (beverrat en muskusrat) vallen niet onder de verantwoordelijkheid van de provincies.

Wijziging gebruiksverbod

Op 24 november 2020 heeft het gerechtshof Den Haag in een uitspraak in hoger beroep het wettelijke verbod op het professioneel gebruik van gewasbeschermingsmiddelen buiten de landbouw ('Gebruiksverbod') onverbindend verklaard. De reden is dat er geen wettelijke grondslag is waarop een dergelijk verbod kan worden gebaseerd. De consequentie van de uitspraak van het Gerechtshof is dat het professioneel gebruik van toegelaten gewasbeschermings­middelen buiten de landbouw weer volgens de strikte voorschriften van het etiket is toegestaan. De volledige uitspraak lees je hier.
Etiketvoorschriften zijn te vinden op de site van het Ctgb 

Gebruiksverbod

(per 24-11-2020 niet meer van toepassing)

In Nederland geldt een verbod op professioneel gebruik van bestrijdingsmiddelen buiten de landbouw (alle verharde en niet-verharde terreinen). Wel is er een uitzondering: het bestrijden van onkruiden of insecten waarvoor het gebruik van een gewasbeschermingsmiddel onvermijdelijk is. Bijvoorbeeld omdat er nog geen andere bestrijdingsmethode beschikbaar is.

Dit houdt in dat hoveniers, aannemers en opdrachtgevende organisaties zoals gemeenten en waterschappen geen chemische bestrijdingsmiddelen mogen gebruiken. Voor een aantal soorten geldt dit verbod niet. Soorten die nog wel met chemische bestrijdingsmiddelen mogen worden bestreden zijn:

• Eikenprocessierups (Thaumetopoea processionea)
• Bastaardsatijnrups (Euproctis chrysorrhoea)
• Aziatische duizendknopen: Japanse duizendknoop (Fallopia japonica), Sachalinse duizendknoop (Fallopia sachalinensis), bastaard duizendknoop (Fallopia x bohemica), Afghaanse duizendknoop (Persicaria wallichii) en kruisingen
• Fluweelboom/azijnboom (Rhus species)
• Pontische rododendron (Rhododendron x superponticum)
• Robinia (Robinia pseudoacacia)
• Knolcyperus (Cyperus esculentus)
• Schadeveroorzakende organismen op rozen (Rosa species) bij oorlogsgraven

Soorten die nog tot uiterlijk 1 april 2022 met chemische bestrijdingsmiddelen mogen worden bestreden: 

• Amerikaanse vogelkers (Prunus serotina)
• Eik (Quercus species) met uitzondering van Quercus robur en Quercus petraea

En verder:

• bepaalde delen van grassportvelden en golfterreinen tegen de onkruiden, insecten en schimmels (zie voor details: Wijziging van de Regeling gewasbeschermingsmiddelen en biociden, Nr. IENW/BSK-2020/57764, bijlage XVII),
• soorten waarvoor op grond van artikel 38 van de wet een vrijstelling is verleend,
• voor een gerichte bestrijding van terrestrische soorten die zijn opgenomen op de lijst van voor de Unie-lijst met uitzondering van moeraslantaarn (Lysichiton americanus) en reuzenberenklauw (Heracleum mantegazzianum).

Is injecteren van duizendknoopstengels met glyfosaat toegestaan op een talud langs een watergang?

Het toepassen van glyfosaat op een talud langs open water is toegestaan mits het pleksgewijs en driftvrij wordt toegepast. Bladbesproeiing is geen optie maar injecteren van duizendknoopstengels mag wel. Naar aanleiding van vragen hierover van de gemeente Amersfoort (2017) heeft de NVWA bevestigd dat dit is toegestaan. Inzichten kunnen veranderen, neem daarom vooraf contact op met de NVWA voor de meest actuele zienswijze. De NVWA is verantwoordelijk voor de controle op correcte toepassing van gewasbeschermingsmiddelen.

• Europese verordening 'Invasieve Uitheemse soorten' (1143/2014).
• Praktijkadvies Invasieve exotische dieren. Vereniging Bos- en Natuurterreineigenaren (VBNE), 29 oktober 2019.
• Programma invasieve exoten provincie Utrecht – 2019 en 2020. Vastgesteld door gedeputeerde staten van Utrecht op 8 januari 2019.
• Richtlijn 92/43/EEG van de Raad van 21 mei 1992 inzake de instandhouding van de natuurlijke habitats en de wilde flora en fauna (Pb L206).
• Richtlijn 2009/147/EG van het Europees Parlement en de Raad van 30 november 2009 inzake het behoud van de vogelstand (PbEU 2010, L20).
• Staatscourant 18714, 31 maart 2020. Nr. IENW/BSK-2020/57764, wijziging van de Regeling gewasbeschermingsmiddelen en biociden in verband met aanpassing van de uitzonderingen op het verbod op professioneel gebruik van gewasbeschermingsmiddelen.