
Wet- en regelgeving
De Aziatiatische duizendknoop, de reuzenberenklauw of de muskusrat: de meeste van deze invasieve exoten komen door menselijk handelen terecht in nieuwe gebieden. Ze liften onbedoeld mee met toeristen en internationale vrachten of worden gebruikt voor handel.
Eenmaal hier kunnen invasieve exoten een bedreiging vormen voor de biodiversiteit en de gezondheid van mensen. Ze kunnen ook zorgen voor onveilige situaties en economische schade, zo zijn de bestrijdingskosten hoog. Om de verspreiding en negatieve effecten van invasieve exoten zoveel mogelijk te voorkomen gelden er op Europees en nationaal niveau specifieke wetten en regels. Op deze pagina vindt u een beknopt overzicht van de wet- en regelgeving.
Europese wet- en regelgeving invasieve exoten
De EU heeft een lijst (Unielijst) samengesteld van invasieve soorten die ergens in Europa voorkomen en schade veroorzaken of dit in de toekomst waarschijnlijk gaan doen. Het bezitten, verhandelen, kweken, transporteren en importeren van deze soorten is in de hele EU verboden. Het is de taak van de lidstaten om deze soorten, waar mogelijk, uit te roeien in het wild. Als uitroeien niet lukt, moeten de lidstaten de soort beheren en de nadelige effecten zoveel mogelijk beperken.
De EU beoordeelt de risico’s en voegt soorten aan de lijst toe. Ook kan de EU weer planten en dieren van de lijst afhalen als regulering geen voordelen meer biedt. De lijst zal de komende jaren waarschijnlijk groeien. Overigens komen sommige soorten op de Unielijst momenteel nog niet in Nederland voor.
Plantensoorten die op de Unielijst staan mogen in de tuin blijven staan. Maar mensen mogen ze niet verhandelen, vermeerderen of verspreiden in de natuur. Meer informatie over de toegestane mogelijkheden en voorwaarden kunt u vinden op de website van RVO RVO, Invasieve Exoten.
Unie-lijst: welke soorten staan op de Unie-lijst?
Terrestrische plantensoorten
Soort | Op de Unie-lijst sinds | |
---|---|---|
Amerikaans bezemgras | Andropogon virginicus | 15-08-2019 |
Ballonrank | Cardiospermum grandiflorum | 15-08-2019 |
Chinese struikklaver | Lespedeza cuneata | 15-08-2019 |
Fraai lampenpoetsersgras | Pennisetum setaceum | 02-08-2017 |
Gewone gunnera | Gunnera tinctoria | 02-08-2017 |
Gestekelde duizendknoop | Persicaria perfoliata | 03-08-2016* |
Hemelboom | Ailanthus altissima | 15-08-2019 |
Hoog pampagras | Cortaderia jubata | 15-08-2019 |
Japanse klimvaren | Lygodium japonicum | 15-08-2019 |
Japans steltgras | Microstegium vimineum | 02-08-2017 |
Kudzu | Pueraria montana var. lobata | 03-08-2016* |
Mesquite | Prosopis juliflora | 15-08-2019 |
Oosterse hop | Humulus scandens | 15-08-2019 |
Perzische berenklauw | Heracleum persicum | 03-08-2016* |
Reuzenbalsemien | Impatiens glandulifera | 02-08-2017 |
Reuzenberenklauw | Heracleum mantegazzianum | 02-08-2017 |
Roze rimpelgras | Ehrharta calycina | 15-08-2019 |
Schijnambrosia | Parthenium hysterophorus | 03-08-2016* |
Sosnowsky's berenklauw | Heracleum sosnowskyi | 03-08-2016* |
Struikaster | Baccharis halimifolia | 03-08-2016* |
Talgboom | Triadica sebifera | 15-08-2019 |
Wilgacacia | Acacia saligna | 15-08-2019 |
Zijdeplant | Asclepias syriaca | 02-08-2017 |
Water- en oeverplanten
Soort | Op de Unie-lijst sinds | |
---|---|---|
Alligatorkruid | Alternanthera philoxeroides | 02-08-2017 |
Grote vlotvaren | Salvinia molesta | 15-08-2019 |
Grote waternavel | Hydrocotyle ranunculoides | 03-08-2016* |
Kleine waterteunisbloem | Ludwigia peploides | 03-08-2016* |
Moeraslantaarn | Lysichiton americanus | 03-08-2016* |
Ongelijkbladig vederkruid | Myriophyllum heterophyllum | 02-08-2017 |
Parelvederkruid | Myriophyllum aquaticum | 03-08-2016* |
Smalle theeplant | Gymnocoronis spilanthoides | 15-08-2019 |
Smalle waterpest | Elodea nuttallii | 02-08-2017 |
Verspreidbladige waterpest | Lagarosiphon major | 03-08-2016* |
Waterhyacint | Eichhornia crassipes | 03-08-2016* |
Waterteunisbloem | Ludwigia grandiflora | 03-08-2016* |
Waterwaaier | Cabomba caroliniana | 03-08-2016* |
Zoogdieren
Soort | Op de Unie-lijst sinds | |
---|---|---|
Amerikaanse voseekhoorn | Sciurus niger | 03-08-2016* |
Beverrat | Myocastor coypus | 03-08-2016* |
Grijze eekhoorn | Sciurus carolinensis | 03-08-2016* |
Indische mangoeste | Herpestes javanicus | 03-08-2016* |
Muntjak | Muntiacus reevesi | 03-08-2016* |
Muskusrat | Ondatra zibethicus | 02-08-2017 |
Pallas' eekhoorn | Callosciurus erythraeus | 03-08-2016* |
Rode neusbeer | Nasua nasua | 03-08-2016* |
Siberische grondeekhoorn | Tamias sibiricus | 03-08-2016* |
Wasbeer | Procyon lotor | 03-08-2016* |
Wasbeerhond | Nyctereutes procyonoides | 02-08-2017 |
Vogels
Soort | Op de Unie-lijst sinds | |
---|---|---|
Heilige ibis | Threskiornis aethiopicus | 03-08-2016* |
Huiskraai | Corvus splendens | 03-08-2016* |
Nijlgans | Alopochen aegyptiacus | 02-08-2017 |
Rosse stekelstaart | Oxyura jamaicensis | 03-08-2016* |
Treurmaina | Acridotheres tristis | 15-08-2019 |
Reptielen en amfibieën
Soort | Op de Unie-lijst sinds | |
---|---|---|
Amerikaanse stierkikker | Lithobates catesbeianus, synoniem Rana catesbeiana | 03-08-2016* |
Lettersierschildpad | Trachemys scripta | 03-08-2016* |
Geelbuikschildpad | Trachemys scripta scripta | 03-08-2016* |
Geelwangschildpad | Trachemys scripta troostii | 03-08-2016* |
Roodwangschildpad | Trachemys scripta elegans | 03-08-2016* |
Invertebraten
Soort | Op de Unie-lijst sinds | |
---|---|---|
Aziatische hoornaar | Vespa velutina | 03-08-2016* |
Nieuw-Zeelandse landplatworm | Arthurdendyus triangulatus | 15-08-2019 |
Zoetwater invertebraten
Soort | Op de Unie-lijst sinds | |
---|---|---|
Californische rivierkreeft | Pacifastacus leniusculus | 03-08-2016* |
Chinese wolhandkrab | Eriocheir sinensis | 03-08-2016* |
Geknobbelde Amerikaanse rivierkreeft | Orconectus virilis | 03-08-2016* |
Gevlekte Amerikaanse rivierkreeft | Orconectus limosus | 03-08-2016* |
Marmerkreeft | Procambarus fallax f. virginalis | 03-08-2016* |
Rode Amerikaanse rivierkreeft | Procambarus clarkii | 03-08-2016* |
Vissen
Soort | Op de Unie-lijst sinds | |
---|---|---|
Amoergrondel | Percottus glenii | 03-08-2016* |
Blauwband | Pseudorasbora parva | 03-08-2016* |
Gestreepte koraalmeerval | Plotosus lineatus | 15-08-2019 |
Zonnebaars | Lepomis gibbosus | 15-08-2019 |
* De dier- en plantensoorten die staan op de Unie-lijst van 13 juli 2016 maken onderdeel uit van de Regeling natuurbescherming (bijlage 10 behorende bij artikel 3.30a van de regeling). Voor deze soorten moeten de provincies beheersmaatregelen, uitroeiingsmaatregelen en herstelmaatregelen treffen. Over de soorten die later aan de Unie-lijst zijn toegevoegd wordt nog overlegd tussen overheid en provincies.
Waarom staat Aziatische duizendknoop niet op de Unie-lijst?
Nederlandse wet- en regelgeving invasieve exoten
Op basis van de EU verordening hebben de Europese lidstaten de plicht om uitroeiingsmaatregelen, beheersmaatregelen en herstelmaatregelen te treffen.
Bij de decentralisatie van het natuurbeleid is afgesproken dat provincies verantwoordelijk zijn voor natuur, waaronder het aanpakken van invasieve exoten. Gedeputeerde Staten van de provincies werken momenteel aan de opzet en uitvoering van beleid voor de bij ministeriële regeling aangewezen soorten. Voor de uitvoering is er ook een belangrijke rol weggelegd voor terreinbeheerders zoals gemeenten, waterschappen, private organisaties en particulieren. Veel van deze partijen zijn al bezig met het nemen van maatregelen. De provincies hebben daarin, als verantwoordelijk bestuursorgaan, een coördinerende taak.
Verschillende gemeenten hebben in de Algemene Plaatselijke Verordening (APV) iets opgenomen over invasieve exoten. Over het algemeen gaat het dan over de bevoegdheid van het College van B&W om terreinbeheerders te kunnen verplichten bepaalde soorten te bestrijden of verwijderen.
Uitroeiingsmaatregelen
Welke maatregelen de Gedeputeerde Staten treffen hangt af van de mate van verspreiding van een soort. Het inzetten van uitroeiingsmaatregelen kan als soorten vroegtijdig in Nederland worden gesignaleerd en nog maar matig zijn verspreid. Uitroeiingsmaatregelen richten zich op de volledige en permanente verwijdering van een populatie van de invasieve exoot. (Artikel 17, EU-exotenverordening).
Beheersmaatregelen
Voor invasieve exoten van de Unielijst die al wijdverspreid in Nederland voorkomen worden beheersmaatregelen vastgesteld. De beheersmaatregelen zijn gericht op het uitroeien, beheersen of indammen van een populatie van de invasieve exoot (Artikel 19, EU-exotenverordening).
Herstelmaatregelen
Naast elimineren of beheersen moeten de Gedeputeerde Staten ook herstelmaatregelen nemen. Herstelmaatregelen richten zich op het versterken van de veerkracht van ecosystemen tegen invasieve exoten en het herstel van veroorzaakte schade. De maatregelen zorgen er ook voor dat inheemse soorten en hun leefgebieden in stand blijven, in overeenstemming met de Habitat- en de Vogelrichtlijn. (Artikel 20, EU-exotenverordening).
Welke soorten vallen onder de provinciale maatregelen?
In de Regeling natuurbescherming is een lijst opgenomen met dier- en plantensoorten waarvoor de provincies beheersmaatregelen, uitroeiingsmaatregelen en herstelmaatregelen moeten treffen (Bijlage 10 in de regeling, met * gemarkeerde soorten in de Tabel onder het kopje Unie-lijst). Op deze lijst staan uitsluitend de dier- en plantensoorten die op de Unielijst van 13 juli 2016 staan. De provincies en het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit overleggen over de soorten die later aan de Unielijst zijn toegevoegd. Provincies hebben soms aanvullend beleid voor invasieve exoten die (nog) niet op de Unielijst staan.
De minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit blijft verantwoordelijk voor de bestrijding van invasieve exoten van de Unie-lijst die niet op de lijst in bijlage 10 staan. Bestrijding van de Unielijst-soorten die vallen onder de Visserijwet 1963 (krabben en kreeften) of waarvan de bestrijding valt onder de Waterwet (beverrat en muskusrat) vallen niet onder de verantwoordelijkheid van de provincies.
Welke soorten mogen nog chemisch worden bestreden?
Wijziging gebruiksverbod
Op 24 november 2020 heeft het gerechtshof Den Haag in een uitspraak in hoger beroep het wettelijke verbod op het professioneel gebruik van gewasbeschermingsmiddelen buiten de landbouw ('Gebruiksverbod') onverbindend verklaard. De reden is dat er geen wettelijke grondslag is waarop een dergelijk verbod kan worden gebaseerd. De consequentie van de uitspraak van het Gerechtshof is dat het professioneel gebruik van toegelaten gewasbeschermingsmiddelen buiten de landbouw weer volgens de strikte voorschriften van het etiket is toegestaan. De volledige uitspraak lees je hier.
Etiketvoorschriften zijn te vinden op de site van het Ctgb
Gebruiksverbod
(per 24-11-2020 niet meer van toepassing)
In Nederland geldt een verbod op professioneel gebruik van bestrijdingsmiddelen buiten de landbouw (alle verharde en niet-verharde terreinen). Wel is er een uitzondering: het bestrijden van onkruiden of insecten waarvoor het gebruik van een gewasbeschermingsmiddel onvermijdelijk is. Bijvoorbeeld omdat er nog geen andere bestrijdingsmethode beschikbaar is.
Dit houdt in dat hoveniers, aannemers en opdrachtgevende organisaties zoals gemeenten en waterschappen geen chemische bestrijdingsmiddelen mogen gebruiken. Voor een aantal soorten geldt dit verbod niet. Soorten die nog wel met chemische bestrijdingsmiddelen mogen worden bestreden zijn:
- Eikenprocessierups (Thaumetopoea processionea)
- Bastaardsatijnrups (Euproctis chrysorrhoea)
- Aziatische duizendknopen: Japanse duizendknoop (Fallopia japonica), Sachalinse duizendknoop (Fallopia sachalinensis), bastaard duizendknoop (Fallopia x bohemica), Afghaanse duizendknoop (Persicaria wallichii) en kruisingen
- Fluweelboom/azijnboom (Rhus species)
- Pontische rododendron (Rhododendron x superponticum)
- Robinia (Robinia pseudoacacia)
- Knolcyperus (Cyperus esculentus)
- Schadeveroorzakende organismen op rozen (Rosa species) bij oorlogsgraven
Soorten die nog tot uiterlijk 1 april 2022 met chemische bestrijdingsmiddelen mogen worden bestreden:
- Amerikaanse vogelkers (Prunus serotina)
- Eik (Quercus species) met uitzondering van Quercus robur en Quercus petraea
En verder:
- bepaalde delen van grassportvelden en golfterreinen tegen de onkruiden, insecten en schimmels (zie voor details: Wijziging van de Regeling gewasbeschermingsmiddelen en biociden, Nr. IENW/BSK-2020/57764, bijlage XVII),
- soorten waarvoor op grond van artikel 38 van de wet een vrijstelling is verleend,
- voor een gerichte bestrijding van terrestrische soorten die zijn opgenomen op de lijst van voor de Unie-lijst met uitzondering van moeraslantaarn (Lysichiton americanus) en reuzenberenklauw (Heracleum mantegazzianum).
Is injecteren van duizendknoopstengels met glyfosaat toegestaan op een talud langs een watergang?
Het toepassen van glyfosaat op een talud langs open water is toegestaan mits het pleksgewijs en driftvrij wordt toegepast. Bladbesproeiing is geen optie maar injecteren van duizendknoopstengels mag wel. Naar aanleiding van vragen hierover van de gemeente Amersfoort (2017) heeft de NVWA bevestigd dat dit is toegestaan. Inzichten kunnen veranderen, neem daarom vooraf contact op met de NVWA voor de meest actuele zienswijze. De NVWA is verantwoordelijk voor de controle op correcte toepassing van gewasbeschermingsmiddelen.
Waar vind ik meer informatie?
- Europese verordening 'Invasieve Uitheemse soorten' (1143/2014).
- Praktijkadvies Invasieve exotische dieren. Vereniging Bos- en Natuurterreineigenaren (VBNE), 29 oktober 2019.
- Programma invasieve exoten provincie Utrecht – 2019 en 2020. Vastgesteld door gedeputeerde staten van Utrecht op 8 januari 2019.
- Richtlijn 92/43/EEG van de Raad van 21 mei 1992 inzake de instandhouding van de natuurlijke habitats en de wilde flora en fauna (Pb L206).
- Richtlijn 2009/147/EG van het Europees Parlement en de Raad van 30 november 2009 inzake het behoud van de vogelstand (PbEU 2010, L20).
- Staatscourant 18714, 31 maart 2020. Nr. IENW/BSK-2020/57764, wijziging van de Regeling gewasbeschermingsmiddelen en biociden in verband met aanpassing van de uitzonderingen op het verbod op professioneel gebruik van gewasbeschermingsmiddelen.